Koronavirüs salgını (COVID-19) demiryolu taşımacılığına olan talebi rekor düzeyde artırdı. Karayolunda bazı kapıların tamamen kapanması, bazılarında ise kilometrelerce kuyruk oluşması, ihracatta sanayiciyi demiryoluna yöneltti. Son bir ayda ihracat taşımalarında demiryolunun payı yüzde 100"e yakın arttı. Deniz, kara ve hava yolunun yanında taşıma miktarı çok az olan demiryollarındaki artış oranı bazı hatlarda üç katı buldu.

Ticaret Bakanlığı’nın ihracatın aksamaması için gündeme taşıdığı ‘temassız ticaret’e en uygun taşıma modunun demiryolu olduğu vurgulanırken, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da kapanan karayolu geçişleri nedeniyle Türkiye- Azerbaycan-Gürcistan arasında yük taşımacılığı için kullanılan demiryolu taşımacılığını Orta Asya"ya uzatabileceklerinin sinyallerini verdi. Erdoğan daha önce yaptığı açıklamada “Bakü-Tiflis- Kars hattı üzerinden mevcut yüke ek günlük 3 bin 500 ton yükün taşınması için çalışmalar yapıyoruz” ifadelerini kullanmıştı.

Olmazsa olmaz bir seçenek

Konuya ilişkin görüşlerini aldığımız sektör yetkilileri ve ihracatçılar, yaşanan gelişmeleri DÜNYA’ya değerlendirdiler. Demiryolu Taşımacılığı Derneği (DTD) Başkanı Ercan Güleç, koronavirüs salgınının ihracat taşımalarında demiryoluna talebi artırdığına dikkat çekerken bunun özellikle Ortadoğu ve BTK (Bakü-Tiflis-Kars) ülkelerine yönelik taşımalarda gerçekleştiğini açıkladı. Güleç, bu süreçte demiryolunun öneminin ön plana çıktığına vurgu yaparak, “Lojistiğin olmazsa olmazlarından birinin demiryolu olduğu görüldü. Ayrıca limanlarımızın üretim ve tüketim merkezlerine bağlı olmasının gerekliliği bir kez daha anlaşıldı” dedi.

Yıllardır geri kalmıştı

DEİK Lojistik İş Konseyi Yürütme Kurulu Başkanı Turgut Erkeskin de tüm dünyayı etkisi altına alan salgının alternatif taşıma modeli arayışlarını hızlandırdığını vurguladı. Erkeskin, şunları söyledi: “Bu bize bir kere daha gösterdi ki, tüm taşıma modlarına ihtiyacımız var ve sistem içinde hepsinin dengeli, ihtiyaç oranında pay sahibi olması lazım. Ülkemizde taşımacılıkta en geri kalmış hatta tek geri kalmış taşıma modu demiryolu taşımacılığı. Ancak bugün en çok da ihtiyacımız olan taşıma tipi. Özellikle Orta Doğu ve Kafkaslar’a, ancak beraberinde Güney Doğu Avrupa ve Orta Avrupa’ya ihracatımızı devam ettirebilmenin belki de en önemli unsurlarından biri demiryolu olabilirdi. Hiçbir zaman geç kalınmaz. Bu alana çok daha fazla eğilmemiz, gerek kamu, gerekse de özel sektör marifetiyle, yatırım yapmamız lazım. Beraberinde temel ve en önemli aktörlerden birisi olan TCDD’nin sektör paydaşları, iş ortakları olan taşıma işleri organizatörleri ile tanımlı, şeffaf, objektif kriterler üzerine oturtulmuş bir iş birliği modeli kurması büyük öneme haiz.”

Uluslararası Taşımacılık ve Lojistik Hizmet Üretenleri Derneği"nin (UTİKAD) de koronavirüs salgınının taşımacılık sektörüne etkilerine yönelik hazırladığı kapsamlı raporda Türkiye’de demiryoluna yönelik talebin arttığına dikkat çekildi, bunun başlıca sebebinin karayolu sınır geçişlerinde yaşanan gecikmeler veya kısıtlamalar olduğu aktarıldı.

İran’a 5 kat artış var

Gaziport Yönetim Kurulu Başkanı İbrahim Öz, ihracat taşımalarında demiryoluna özellikle İran ve Bakü, Tiflis-Kars (BTK) hatlarında yoğun bir talep olduğunu belirterek, çok sayıda sanayicinin yükünü raylara kaydırdığını söyledi. Öz, “İran’a yapılan taşımalar neredeyse beş katına çıktı. Yine BTK hattında taşımalar üçe katlandı” dedi. Avrupa’dan İran’a yardım malzemesi taşımak isteyen çok sayıda firma olduğunu aktaran Öz, “Bu yükler de Türk firmaları için bir fırsat. Bu yükü neden Gürcistan gibi ülkelere kaptıralım” dedi. Bilindiği gibi İran’a karayolu sınırı tamamen kapatıldığı için taşımalar sadece demiryolu ile yapılıyor.

40 TIR tek seferde!

Türkiye’de demiryolu taşımacılığı hizmeti sunan firmalardan Arkas Lojistik’in CEO’su Onur Göçmez de sanayicinin demiryoluna ilgisinin arttığını ve bu ilginin salgından sonra da devam etmesini beklediklerini vurgulayarak, ‘temassız operasyon’ mottosunun demiryolu için çok uygun olduğunun altını çizdi. Göçmez, “Demiryolu taşımacılığında fiziki temas daha az. Dolayısıyla riskin de çok daha az olduğunu söyleyebiliriz. Demiryolu ile 40 TIR’lık bir taşımayı tek seferde sadece iki makinist ile gerçekleştirebiliyorsunuz” dedi.

Arkas Lojistik, sefer sayılarını artırıyor

Türkiye’nin önde gelen lojistik gruplarından Arkas’ın demiryolunda 700 vagonu bulunuyor. Arkas Lojistik CEO’su Onur Göçmez, BTK hattında sefer sayılarını ikiye çıkarmayı hedeflediklerini belirterek, “BTK hattında halihazırda Türkiye’den Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT-CIS) ülkelerine taşıdığımız yük 65 bin tonu geçti; hatta taşınan toplam yükün neredeyse yarısını yükleniyoruz. Bu hatta da 15-20 özvarlık vagonumuzu hizmete sokmayı planlıyoruz. Kütahya Alayunt istasyonundan Derince Körfezi’nde bulunan Evyapport ve DP World Yarımca limanlarına Kütahya’daki sanayicinin yüklerini taşımaya başladık. Burada daha önce TCDD’nin vagonlarını kullanırken bu haftadan itibaren 10 özvarlık vagonumuzla burada hizmet veriyoruz. Yine uzun zamandır devam eden Konya Organize Sanayi Bölgesi’nden Mersin Limanı’na ihracat ve ithalat taşımalarımız var. Bu taşımaları yine TCDD’ye ait vagonlarla gerçekleştiriyorduk. Bu hafta oraya da 10 adet özvarlık vagon ekledik. Halihazırda Mersin-Yenice ve İzmit-Kartepe’de iki kara terminal planımız devam ediyor” diye konuştu.

Demiryoluyla ihracatın payı 0.4 puan artışla %0.9’a çıktı

Ticaret Bakanlığı’nın dış ticaret verilerine göre; COVID-19 etkilerinin görülmeye başlandığı mart ayında ihracat 2019"un aynı ayına göre yüzde 17,81 azalışla 13,4 milyar dolar olarak gerçekleşti. İhracatın taşıma şekillerine göre dağılımı incelendiğinde, mart ayında deniz yoluyla gerçekleştirilen ihracat 8 milyar 620 milyon dolarla ilk sırada yer aldı. Bu taşıma şeklini 3 milyar 702 milyon dolarla kara yolu ve 929 milyon dolarla hava yoluyla yapılan ihracat izledi. İhracattaki düşüşe rağmen Mart 2020"de, deniz yoluyla yapılan ihracatın payının geçen yılın aynı ayına göre 2.7 puan artarak yüzde 64.2"ye yükselmesi dikkati çekti. Mart 2020’de demiryoluyla gerçekleştirilen ihracatın payı da bu dönemde 0.4 puan artışla yüzde 0.9"a çıktı. Aynı dönemde, karayoluyla gerçekleştirilen ihracatın payı ise 1.7 puan azalarak yüzde 27.6"ya, havayoluyla yapılan ihracatın payı 0.5 puan düşüşle yüzde 6.9"a geriledi.